انسان‌ها همواره از شکست و ضرر در هر فعالیتی گریزانند و به امید موفقیت و رسیدن به پیروزی در هر عرصه‌ای گام می‌نهند، فعالان بازار سرمایه نیز از این قاعده مستثنی نیستند. افرادی که در بازار سرمایه فعالیت می‌کنند؛ با توجه به ماهیت نوسانی آن، به کرات در موقعیت‌های سود و زیان قرار می‌گیرند و چنانچه از قبل برای خرید و فروش خود برنامه‌ای نداشته باشند، ممکن است متحمل ضررهای هنگفت و یا از دست رفتن همه یا بخشی از سودشان شود. تعیین حدضرر در معاملات اوراق بهادار و پایبند بودن به آن، رفتاری حرفه‌ای و منطقی است که باعث کاهش ضرر در سرمایه‌گذاری یا کسب سود مطمئن می‌شود.
اکثر افرادی که تازه‌کاری که وارد بازار بورس می‌شوند، در تعیین حد ضرر برای معاملات خود دچار مشکل هستند و در بازار صعودی بر اثر خوش‌بینی افراطی با انتخاب حد ضرر خیلی بالا، زیان زیادی را متحمل می‌شوند و گاهی از ترس ضرر بیشتر، حد خروج را به قدری پایین می‌آورند که از کسب سود بیشتر جا می‌مانند. در ادامه مقاله به روش‌های تعیین حد ضرر و انتخاب نقطه خروج مناسب از می‌پردازیم.
تعیین حد ضرر چیست؟
گاهی اوقات شما سهمی را تحلیل می‌کنید و بر اساس تحلیل‌تان روند سهم صعودی است و سپس اقدام به خرید سهم می‌کنید. اما هر تحلیلی ممکن است اشتباه از آب درآید و برخلاف پیش‌بینی و تحلیل شما سهم روند نزولی به خود بگیرد. در این مواقع شما باید نظاره‌گر زیان خود باشید؟پاسخ روشن است شما باید محدوده‌ای را باتوجه آستانه‌ی ریسک خود به عنوان حد ضرر برای خود تعیین کنید و با ضرر از سهم خارج شوید تا زیان بیشتر خود جلوگیری کنید. به آن محدوده اصطلاحا حد ضرر می‌گویند. این محدوده باید به صورت هدفمند و با توجه به شرایط بازار و نوع اوراق بهادار موردمعامله، با هدف محدود کردن ضرر تعیین شود.
این محدوده را می‌توانید توسط ثبت یک سفارش نزد کارگزار انجام دهید؛ به طور مثال اگر شما حد ضرر خود را 10 درصد زیر قیمت خرید سهم ثبت کنید؛ با فروش رفتن سهم در این قیمت، ضررتان به 10 درصد محدود و معامله‌تان بسته خواهد شد.
روش‌های تعیین حد ضرر
روش‌های گوناگونی برای تعیین حد ضرر وجود دارد و تحلیل‌گران تکنیکال همواره به دنبال یافتن بهترین روش برای تعیین آن هستند؛ برخی روش‌ها میزان مرسوم در بازارهای مالی دنیا را برای محدود کردن ضرر معامله یعنی تعیین حد ضرر متحرک 6 درصدی را مبنای روش خود قرار داده‌اند؛ ولی برخی از الگوهای کندل استیک، حمایت تکنیکالی، اندیکاتورها در تکنیکال برای تعیین حد ضرر استفاده می‌کنند.
الف- تعیین حد ضرر به روش درصدی
یکی از روش‌های ابتدایی تعیین حد ضرر، تعیین درصدی مشخص به عنوان حد ضرر است. در این روش معامله گر درصد ثابتی از قیمت خرید را برای محاسبه حد ضرر استفاده می کند و وقتی که قیمت سهم از مبلغ درصدی تعیین شده کم تر شد، برای فروش اقدام خواهد کرد. برای مثال چنانچه سهمی را 1000 تومان بخریم و حد ضرر را ۱۰ درصد تعیین کرده باشیم، با رسیدن به قیمت 900 تومان باید آن را به فروش برسانیم.
ب-تعیین حد ضرر به کمک حمایت تکنیکالی
این روش نسبت به روش درصدی کمی پیچیده‌تر و حرفه‌ای تر است و استفاده از این روش مستلزم این موضوع است که شما بتوانید حمایت‌های کلیدی سهم را با دقت بالایی تشخیص دهید. در این روش شما حمایت کلیدی سهم را تشخیص می‌دهید و حد ضرر را کمی پایین‌تر از حمایت قرار می‌دهید و تا وقتی که حمایت مشخص شده نشکند، شما سهم را نگهداری می‌کنید ولی در صورت شکست حمایت و رسیدن به حد ضرر باید سهم را به فروش برسانید.
ج-تعیین حد ضرر به کمک میانگین متحرک (Moving Average)
روش دیگر استفاده از میانگین متحرک (MA) است؛ با استفاده از این روش، حد ضررها دقیقا زیر قیمت میانگین متحرک بلندمدت که نوسانات کمتری نسبت به میانگین متحرک کوتاه مدت دارند قرار می‌گیرند و داده‌های مطمئن‌تری را ارائه می‌دهند. در استراتژی‌های مختلف میانگین متحرک‌های 50 و 100 به عنوان حد ضرر استفاده می‌شود و زمانی که میانگین متحرک نمودار را به سمت بالا قطع کند و نمودار در زیر میانگین متحرک تثبیت شود شما باید از سهم خارج شوید.
د- تعیین حد ضرر با استفاده الگوهای قیمتی
گاهی اوقات سرمایه‌گذار بر اساس الگوهای قیمتی مانند سقف دوقلو، سر و شانه معکوس و… اقدام به خرید سهم می‌کند. این روش ساده و عین حال موثری است و شما باید بر اساس الگوی تشکیل شده حد ضرری برای خود تعیین کنید. توجه داشته باشید که هر الگویی حد ضرر منحصر به فردی دارد که در جدول زیر برخی از حد ضررها را می‌توانید مشاهده کنید.
چه مواردی را باید با در تعیین حد ضرر معامله در نظر بگیریم؟
به عنوان یک سرمایه‌گذار مواردی وجود دارد که باید درباره حد ضرر به خاطر داشته باشید:
- حد ضرر در معاملات برای معامله‌گرانی که روزانه دست به خرید و فروش نمی‌زنند و به عبارتی نوسانگیر نیستند، کاربرد دارد.
- حد ضرر معاملات در سهام شرکت‌های بزرگ به خوبی عمل نمی‌کند؛ زیرا ممکن است در بلندمدت به دلیل شناوری بالای آن‌ها که باعث نوسانات بیشتر سهم می‌شود؛ ضرر بیشتری را متوجه سرمایه‌گذار کند.
- کارگزاران برای معاملات مختلف کارمزدهای متفاوت را دریافت می‌کنند، بنابراین می‌بایست قبل از انجام معامله و تعیین حد ضرر به میزان کارمزد پرداختی اوراق بهادار مورد معامله توجه کافی داشته باشید.
- همواره از انجام معامله در قیمت حد ضرر خود اطمینان حاصل کنید و به تصور اینکه معامله با توجه به روند سهم حتما صورت می‌گیرد؛ آن را رها نکنید.
برای هر معامله نسبت حد سود به حد ضرر باید بیش از ۲ باشد، یعنی این که اگر حد ضرر سهمی ۳ درصد است باید حد سود آن بیش از ۶ درصد یا برابر ۶ درصد در نظر گرفته شده باشد.
سخن پایانی
تعیین حد ضرر در بازار بورس با توجه به روند بازار، نوع سهام، رفتار سرمایه گذار و ریسک پذیری او فرق دارد و هیچ قانون و اصول کلی در این خصوص وجود ندارد، ولی نکاتی وجود دارد که به سرمایه گذار برای تعیین حد زیان موثر و منطقی و انجام معاملات حرفه ای کمک می‌کند که به برخی از این موارد اشاره داشتیم. در تعیین حد زیان برای معاملات خود ذره‌ای درنگ نکنید چراکه عدم تعیین حد ضرر موجب ضرر سنگین شما در ریزش‌هایی همچون مرداد 99 خواهد شد و شما ضررهای 50 درصدی خود را به سختی می‌توانید جبران کنید پس چه بهتر است قبل از ضرر سنگین با تعیین حد ضرر از سهم خارج شوید.
