تابستان سال جاری با اصلاح شدیدی در بازار بورس همراه شد. افت قابل توجه قیمت سهام مختلف و کاهش شدید شاخص بورس، بسیاری از فعالان بازار سرمایه را متوجه اشتباهات خود کرد. اشتباهاتی که در روند صعودی و یک‌طرفه ماه‌های گذشته، قابل شناخت نبودند. روند صعودی و تمیزی که با پایان آن، تازه نوبت به دانش و استراتژی رسید. بسیاری از معامله‌گران متوجه شدند که با پرهیز از بعضی اشتباهات، می‌توانستند مانع از دست رفتن سود خود شده و یا حداقل استرس کمتری را تجربه کنند. در مقاله روانشناسی بازار بورس و تاثیر آن بر رفتار معامله‌گران به اهمیت داشتن استراتژی معاملاتی در بورس اشاره کردیم. در این مقاله قصد داریم اشتباهات رایج در طراحی استراتژی معاملاتی را معرفی کنیم. اشتباهاتی که می‌تواند شما را تبدیل به یک معامله‌گر بد کند. پس توصیه می‌کنیم که برای شناخت و پرهیز از این اشتباهات، در ادامه این مقاله با ماه همراه باشید.
1- نداشتن استراتژی معاملاتی در بورس
در مقدمه مقاله نیز به اهمیت طراحی استراتژی معاملاتی در بورس پرداختیم. در اهمیت استراتژی معاملاتی همین بس که شاید بتوان تمام 14 مورد بعدی را به نحوی زیر مجموعه این مورد قرار داد. نداشتن استراتژی معاملاتی در بورس را می‌توان بزرگ‌ترین اشتباه و اصلی‌ترین عامل زیان در بازار سرمایه دانست. عدم تعریف یک سیستم خرید و فروش مناسب، راه را برای ورود احساسات، شانس، عجله و جوسازی‌های شبکه‌های اجتماعی به معاملات، باز می‌کند. تمام این موارد، همان گونه که در ادامه نیز به آن‌ها اشاره خواهد شد، اشتباهات رایج معاملاتی هستند. طراحی استراتژی معاملاتی صحیح و متناسب با سیستم روانشناسی معامله‌گری شما، زمان‌بر و نیازمند تجربه است. هم‌چنین پایبندی به استراتژی طراحی شده نیز، نیاز به تمرین و تسلط بر هیجانات دارد. پس هر چه قدر زودتر اقدام به طرای سیستم معاملاتی کنید، بهتر است. چرا که امکان ندارد بدون داشتن استراتژی معاملاتی در بورس به سودآوری مطلوب برسید.
2- فعالیت در بورس بدون دانش کافی
در صورتی که آشنایی اولیه با مفاهیم بازار بورس نداشته باشید، انجام معامله به هر صورتی اشتباه است. دانستن مفاهیم تابلوی معاملات مانند قیمت پایانی، حجم، نسبت pe، eps سهام و … از اهمیت بالایی برخوردار هستند. آشنایی کلی با مفاهیم تحلیل تکنیکال و بنیادی نیز برای معامله‌گری در بورس ضروری است. لذا گذراندن دوره‌های آموزش بورس و کسب تجربه از طریق خریدهای کم حجم در آغاز کار، می‌تواند استراتژی مناسبی برای آغاز فعالیت در بورس و کسب دانش ابتدایی باشد.
3- معاملات احساسی و هیجانی
یکی از بزرگ‌ترین و رایج‌ترین اشتباهات معامله‌گری، دخیل کردن احساسات و هیجانات در خرید و فروش است. معامله‌ای که به جای استراتژی بر احساس استوار باشد، در حقیقت قمار است. حتی سودآوری در چنین معامله‌ای را نمی‌توان یک مزیت دانست. چرا که کسب سود از یک معامله اشتباه، قرار نیست تکرار شود. دخیل کردن احساسات در معاملات، عموما حاصل طمع و یا ترس از زیان‌دهی است. در هر دو حالت داشتن استراتژی معاملاتی در بورس را می‌توان راهکار اصلی برای جلوگیری از معاملات احساسی و هیجانی دانست.
4- امید داشتن به شانس
در ماه‌های پایانی سال 98 و آغازین سال 99 که روندهای صعودی شدید در بازار وجود داشت، یک توصیه در میان کانال‌های تلگرامی بورسی بسیار رایج شده بود: “به دنبال تحلیل و سیگنال نباشید، یک سهم را شانسی بخرید تا بالا برود”
نکته عجیب آن است که این توصیه در آن روزها به سودآوری نیز منجر می‌شد. اما در یک بازار عادی و نوسانی، سپردن معاملات به شانس و اما و اگر، همان رویکرد قمار است. مطمئن باشید با سپردن سرنوشت معاملات به شانس، نمی‌توان در بازار سرمایه موفق شد. حتی در بازار صعودی مثل ماه‌های گذشته هم، معاملات شانسی باعث سودآوری کمتر در قیاس با معاملات مبتنی بر تحلیل و استراتژی می‌شود. دانش، تجربه و استراتژی معاملاتی در بورس هستند که سودآوری را در پی خواهند داشت.
5- تاثیرپذیری از شبکه‌های اجتماعی
شتاب مردم برای ورود به بازار سرمایه، فرصت آموزش و کسب تجربه را از ایشان گرفته است. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاران جدید برای پیدا کردن سهم جذاب سردرگم می‌شوند. به همین دلیل، مانند دیگر عرصه‌های زندگی امروز، سر و کله شبکه‌های اجتماعی در بازار بورس هم پیدا شده است. تلگرام سردمداری را در دست گرفته و تحلیلگران با راه‌‌اندازی کانال‌های شخصی خود، شروع به سیگنال‌دهی کرده‌اند. استقبال سهامداران کم‌تجربه از این کانال‌ها در حدی بوده است که حالا سرمایه‌گذاران به جز پیدا کردن سهام مناسب برای خرید و فروش، با چالش یافتن کانال و تحلیلگر معتبر برای یافتن سیگنال هم مواجه شده اند!
مشکل آنجاست که مشخص نیست چه افرادی با چه سابقه و تخصصی و البته با چه اهدافی، مشغول تبلیغ و جوسازی برای سهام گوناگون هستند. تصور کنید اعتماد به سیگنال‌های این کانال‌های ناشناخته، چه اشتباه زیان‌آوری می‌تواند باشد. به خصوص این که در تمام این مدت مرجعی برای اعتبارسنجی این سیگنال‌ها نیز وجود نداشته است (اینجاست که می‌توان از خدمات سهم تو استفاده کرد). انجام معامله بر اساس نظرات گل و بلبلی که منبع آن یک کانال تلگرامی و یا حتی یک شخص است، اشتباهی است که خصوصا در میان تازه‌واردان بورسی بسیار شایع است.
6- نگذاشتن زمان و تمرکز کافی برای فعالیت در بورس
جمله مشهوری در باب تشویق مردم برای سرمایه‌گذاری در بورس وجود دارد:
“بورس می‌تواند شغل دوم و درآمد اول شما باشد”
علی رغم این که جمله بالا درست است، اما می‌تواند دچار سوء برداشت شود. بدین ترتیب که بسیاری تصور می‌کنند که صرفا با خریدن و رها کردن سهمی در بورس به درآمدی بالا در کنار شغل اصلی خود خواهند رسید. پس با این توجیه به کلی در آموزش و تحلیل را تخته می‌کنند! این رویکرد درست است، البته فقط زمانی که بخواهید مبلغی را وارد بورس کرده و 20 سال دیگر با سودی فوق‌العاده آن را برداشت کنید.
در غیر این صورت، اگر می‌خواهید از پس‌اندازتان به درآمدزایی کوتاه‌مدت و بلندمدت رسیده و از سود آن استفاده کنید، باید زمان و تمرکز کافی را معطوف داشته باشید. آموزش‌های مناسب، تحلیل سهام مختلف، سر و کله زدن با تابلوی معاملات و مطالعه گزارش‌های کدال، همگی ضامن موفقیت در بورس هستند. افرادی که با عجله و بدون صرف زمان و تمرکز کافی، فقط خرید و فروش می‌کنند، محکوم به زیان هستند.
7- معاملات بیش از اندازه
طمع عاملی است که باعث می‌شود بعضی افراد بخواهند از تمام صعودهای بازار، کسب سود کنند. این افراد معمولا دچار اشتباه معاملات بیش از اندازه یا over trading می‌شوند. این حالت معمولا به این دلیل پیش می‌آید که معامله‌گر می‌خواهد تمام حرکت‌های مثبت بازار را بی کم و کاست شکار کند. امری که تقریبا محال بوده و توسط هیچ معامله‌گر موفق و بزرگی توصیه نمی‌شود. این افراد پرداخت‌کنندگان حرفه‌ای کارمزد به کارگزاری‌ها هستند. در بسیاری از مواقع، چنین سرمایه‌گذارانی با دلسردی از بورس خارج می‌شوند. البته در حالت بهتر می‌توانند اشتباه خود را پذیرفته و به طراحی درست استراتژی معاملاتی در بورس بپردازند.
8- نداشتن حد ضرر یا عدم پایبندی به آن
بخشی مهم از طراحی یک استراتژی معاملاتی در بورس، تعیین حد ضرر یا stop loss است. نداشتن حد ضرر به معنی این است که معامله‌گر احتمال اشتباه بودن تحلیل خود را صفر در نظر گرفته است. غلط بودن این تصور، نیازی به توضیح و استدلال ندارد. هر تحلیل بورسی می‌تواند اشتباه باشد، حتی بزرگ‌ترین معامله‌گران دنیا هم تحلیل اشتباه دارند.
حد ضرر امکانی است که شما به کمک آن می‌توانید از تبدیل ضرر جزئی به نابودی سرمایه جلوگیری کنید. عدم پایبندی به حد ضرر یا کاهش آن در هنگام افت قیمت سهام، تنها تلاشی است برای نپذیرفتن اشتباه. در حالی که اشتباه واقعی عدم خروج از سهمی است که حد ضرر آن بر اساس استراتژی معاملاتی شما فعال شده است.
9- عجله برای کسب سود
افرادی که به دنبال کسب سود نجومی و کوتاه‌مدت هستند، پتانسیل ارتکاب 14 اشتباه دیگر لیست شده در این مقاله را دارند. داشتن استراتژی معاملاتی در بورس به شما کمک می‌کند که پتانسیل سودآوری سرمایه خود را تخمین بزنید. اگر شما مسلح به دانش تحلیل باشید، متوجه خواهید بود که تبدیل سرمایه 50 میلیون تومانی به یک میلیارد تومان، در کوتاه‌مدت و میان‌مدت میسر نیست. رویای یک شبه پولدار شدن، می‌تواند منطق معاملات را از بین برده و تصمیمات احساسی را وارد سیستم معاملاتی کند. اتفاقی که درباره اشتباه بودن آن به کفایت صحبت کرده‌ایم.
10- نپذیرفتن اشتباهات
نپذیرفتن اشتباه و مسئولیت ضرر و زیان، قرار نیست جبران کننده آن باشد. انداختن مسئولیت معاملات ناموفق به گردن دولت، حقوقی‌ها، کارگزاری، سیگنال‌های اشتباه دیگران و … نمی‌تواند پول از دست رفته شما بازگرداند. هر معامله‌گر باید اشتباهات خود را شناخته و آن‌ها را بپذیرد. اشتباهات پذیرفته شده، کلید اصلاح استراتژی معاملاتی در بورس هستند. سیکل اشتباه و اصلاح در نهایت شما را به سیستم معاملاتی بهینه خواهد رساند.
11- عدم ثبت جزئیات معاملات
ثبت جزئیات هر معامله از طریق یادداشت‌برداری یا نت‌گذاری در سیستم‌های آنلاین کارگزاری‌ها، کمک بزرگی به شما خواهد کرد. اگر شما از سابقه معاملات، تحلیل پشت هر معامله، سود و زیان کسب شده و … یادداشت‌برداری نکنید، عملا امکان اصلاح و بهینه‌سازی استراتژی معاملاتی خود را از دست خواهید داد. با این کار شما از تکرار اشتباهات جلوگیری کرده و عوامل سودآوری خود را شناسایی می‌کنید.
12- نتیجه‌گیری‌های دلخواه
بسیاری از معامله‌گران سعی دارند با ساخت زوری تحلیل مورد نظر، معامله دلخواه خود را انجام دهند. در حالی که اگر تعصب و عجله را کنار بگذارند، هیچ توجیهی برای انجام آن معامله از منظر تحلیل بورس وجود ندارد. این رویکرد با معاملات بیش از حد تفاوت دارد. در over trading فرد معاملات منطقی و تحلیل انجام می‌دهد، اما بیش از حد! اما در این حالت افراد سعی می‌کنند با تحلیل‌های پر تعداد و پیچیده و اغلب با نظرخواهی از دیگران، توجیهی برای انجام معامله پیدا کنند. منشاء اصلی این رویکرد، طمع و عجله در کسب سود است.
13- بیش از حد فکر کردن
یکی از متداول‌ترین اشتباهات در میان فعالان بورسی، بیش از حد فکر کردن یا over think است. باید بدانید که معامله‌گری درست به اندازه کافی دشواری دارد، این کار فقط آن را سخت‌تر از آن چه که هست می‌کند. تفکر و وسواس بیش از اندازه، روانشناسی معاملات شما را بر هم خواهد زد. استرس زیان و شکست معامله، شما را برای خرید و فروش بیش از حد محتاط خواهد کرد. در حالی که اگر بر اساس آموزش یک استراتژی معاملاتی مناسب طراحی کرده و با کسب تجربه آن را بهینه کنید، نیازی به تفکر بیش از حد نخواهد بود.
14- خوش‌بینی و اعتماد به نفس کاذب
انجام چندین معامله موفق و سودآور، ضمانتی برای سودآوری معامله بعدی نیست. حتی اگر شما استراتژی معاملاتی خوبی هم دارید، باید در آن حد ضرر تعریف کرده باشید. تعریف حد ضرر به معنای آن است شما احتمال شکست معامله را در نظر گرفته‌اید. در نظر داشتن این احتمال به معنی نداشتن خوش‌بینی و اعتماد بیش از حد به معامله‌گری خود است.
افرادی که اگر بازار به دلخواه آن‌ها نباشد با آن لجبازی می‌کنند، فرصت خروج و ذخیره سود را از دست می‌دهند. شما باید سودآوری‌ها و موفقیت‌های گذشته را از یاد ببرید. تمام توجه شما باید به معامله پیش رو و اتخاذ تصمیمات منطقی و مبتنی بر استراتژی معاملاتی باشد.
15- حسرت فرصتهای از دست رفته
یک عادت مخرب در میان سرمایه‌گذاران، پیگیری سرنوشت یک سهم پس از فروش آن است. اگر استراتژی معاملاتی در بورس سیگنال فروش داد و شما از سهم خارج شدید، دنبال کردن سرنوشت سهم درست نیست. اگر این کار را ممکن است پس از فروش شما، قیمت سهام بالا رود. اما شما نباید حسرت از دست دادن سود را بخورید.
همیشه به یاد داشته باشید که بازار بورس مملو از فرصت سودآور است. فرصت‌هایی که تمام آن‌ها قابل استفاده نیستند. پس کافی است چند فرصت انگشت‌شمار را یافته و از آن‌ها کسب سود کنید. حسرت خوردن برای سیگنالی که از آن استفاده نکرده‌اید یا سهمی که پس از فروش شما صعود کرده، اشتباه است. به جای حسرت فرصتهای از دست رفته، می‌توانید بر اساس سیستم معاملاتی خود، فرصتهای جدید یافته و از آن‌ها استفاده کنید.
کلام آخر
در این مقاله به معرفی 15 اشتباه رایج که می‌تواند شما را تبدیل به یک معامله‌گر بد کند، پرداخته شد. اگر دقت کرده باشید، تقریبا می‌توان تمام اشتباهات ذکر شده را به نحوی زیرمجموعه نداشتن استراتژی معاملاتی در نظر گرفت. اما در اصل تمام اشتباهات ذکر شده، ریشه در روانشناسی معامله‌گری شما دارد. کاری که استراتژی معاملاتی در بورس می‌کند، کنترل احساسات و هیجانات، به منظور پرهیز از اشتباهات متداول است.
