بازار بورس ایران معمولا روندهای صعودی و نزولی متناوبی را تجربه می‌کند. گاهی اوقات روند صعودی پر قدرتی را می‌گیرد و هر روز رکورد جدیدی را ثبت می‌کند و گای هم نزول‌های شدیدی را ثبت می‌کند. اما هیچ کدام از این روندها تا ابد ادامه‌دار نیست! برای این‌که در این بازار آسیب نبینید و با ریسک متناسب خودتان فعالیت کنید بهتر است با مفهوم مدیریت پرتفوی یا سبد سرمایه‌گذاری آشنا شوید. مدیریت پرتفو راهی هوشمندانه برای کاهش ریسک و افزایش بازدهی است.
اما مدیریت پرتفوی فقط مختص بورس نیست! در بازار پرنوسان ارزهای دیجیتال مثل بیت‌کوین و اتریوم نیز این استراتژی حیاتی است. در این مقاله، روشهای ساده و کاربردی برای تشکیل سبد سرمایه‌گذاری در بورس و ارز دیجیتال را به زبان ساده توضیح خواهیم داد.
پرتفوی چیست؟ (مثل سبد میوه!)
اگر در جمع فعالان بازار بورس حضور پیدا کنید، احتمالا کلمه پرتفوی را زیاد شنیده باشید. یکی در مورد بازدهی پرتفوی خود می‌گوید یکی در مورد سهام‌های موجود در پرتفو خود با دیگران بحث می‌کند. اما تعریف دقیق پرتفوی چیست؟
فرض کنید یک سبد میوه دارید که پر از سیب، پرتقال، و موز است. اگر سیب‌ها خراب شوند، باز هم پرتقال و موزها سالم می‌مانند! پرتفوی نیز دقیقاً همین مفهوم را دارد:
مجموعه‌ای از سهام، ارزهای دیجیتال، یا سایر دارایی‌ها که برای کاهش ریسک، به صورت متنوع انتخاب می‌شوند.
حالا که با مفهوم پرتفوی آشنا شدیم، بهتر است نحوه‌ی مدیریت پرتفوی یا سبد سهام نیز آشنا شویم تا با انتخاب سبد سهام مناسب توازنی میان ریسک و سودآوری ایجاد کنیم.
مدیریت پرتفوی چیست؟ (همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نچینید)
حتما ضرب المثل همه تخم مرغ‌هایتان را در یک سبد نچینید را بسیار شنیده‌اید، این ضرب المثل قدیمی پایه مدیریت پرتفوی است. به عبارت دیگر اگر تمام سرمایه خود را روی یک سهم یا یک ارز دیجیتال بگذارید، ریسک ضرر شما بسیار بالا می‌رود و برای مدیریت ریسک در بازار بورس یا ارز دیجیتال باید سرمایه و دارایی خود صرف خرید سهم‌ها یا کوین‌های مختلف و از صنایع متفاوت کنید. البته باید توجه داشته باشید که ریسک بورس و بازار کریپتوکارمسی با هم تفاوت‌های مهمی دارند. 
نکته مهم: مدیریت پرتفوی در ارز دیجیتال مهمتر است!
بازار ارزهای دیجیتال نوسانات شدیدتری نسبت به بورس دارد.
پروژه‌های نوپا (مثل برخی آلت‌کوین‌ها) ممکن است به دلیل هک، تغییر قوانین، یا شکست تکنولوژی سقوط کنند.
در بین استراتژی و رویکردهای مختلف به منظور سرمایه‌گذاری در بازار سهام، تشکیل سبد سهام یا پرتفوی متنوع راهی مطمئن برای کاهش ریسک به شمار می‌رود. در ادامه به سراغ استراتژیهای مدیریت پرتفوی و تشکیل یک سبد سهام مناسب خواهیم رفت.
کاهش ریسک سرمایه‌گذاری با تنوع بخشی سبد سهام
در مقاله قبلی با عنوان ریسک و بازده در بورس، به دو نوع ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک اشاره کردیم. در این بخش، به زبان ساده توضیح می‌دهیم که ریسک چگونه روی سرمایه‌گذاری شما اثر می‌گذارد و چطور می‌توانید آن را مدیریت کنید. ما در این مقاله تمرکزمان را روی ریسک غیرسیستماتیک یا ریسک قابل کنترل قرارداده‌ایم. این نوع ریسک تابع وضعیت شرکت و یا یک صنعت خاص است. به عنوان مثال فرض کنید:
اگر شرکتی به دلیل اعتصاب کارکنان یا کاهش فروش سودآوری خود را از دست بدهد، قیمت سهامش افت می‌کند. مثلا تصور کنید ۷۰% سرمایه شما در سهام شرکت‌های سیمانی است و دولت ناگهان قیمت سیمان را کاهش دهد! ضرر سنگینی خواهید کرد.
اگر یک پروژه ارز دیجیتال (مثل یک آلت‌کوین) به دلیل مشکل امنیتی یا تحریم قانونی ارزشش را از دست بدهد، سرمایه شما نابود می‌شود.
چگونه ریسک غیرسیستماتیک را کاهش دهیم؟ (۴ روش ساده)
تنوع بخشی و یا تشکیل سبد سهام از گروه‌ها و صنایع مختلف می‌تواند مقدار زیادی از این ریسک را کاهش دهد. بگذارید برای این مسئله بهتر جا بیفتد مثالی بزنیم. فرض کنید سهامداری برای تشکیل پرتفو و یا سبد سهام خود، از گروه سیمانی چهار نماد را برای سهامدارای انتخاب کند و از باقی صنایع فقط یک نماد را انتخاب کند. حال اگر دولت تصمیم به کاهش قیمت سیمان بگیرد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ بله درست حدس زدید سهام‌های گروه سیمانی با افت قیمت مواجه می‌شوند و شما ممکن است دچار ضرر و زیان زیادی شوید. اما چگونه می‌توانید تصمیم‌های دولت و یا حوادث رخ داده در شرکت‌های بورسی را در سبد سهام خود کم اثر کنید؟ با انتخاب چندین سهم از گروه‌ها و صنایع مختلف که به آن تنوع‌بخشی سبد سهام می‌گویند.
۱. تنوع‌بخشی در صنایع:
سهام شرکت‌های مختلف از صنایع متفاوت (مثل خودرو، دارویی، فناوری) بخرید. مثلا اگر ۱۰ میلیون تومان دارید، ۲ میلیون به خودرو، ۳ میلیون به بانکی، ۲ میلیون به پتروشیمی و ۳ میلیون به دارویی اختصاص دهید.
۲. تنوع‌بخشی در ارزهای دیجیتال:
سرمایه خود را بین ارزهای اصلی (مثل بیت‌کوین)، پروژه‌های امیدوارکننده (مثل اتریوم) و استیبل‌کوین‌ها (مثل تتر) تقسیم کنید و همه سرمایه خود را روی یک کوین یا یک پروژه قرار ندهید.
۳. ترکیب بورس و ارز دیجیتال:
اگر بازار بورس اصلاح کند، ممکن است ارزهای دیجیتال روند صعودی داشته باشند (و بالعکس).بنابراین یکی از روشهای مدیریت پرتفو این است که سرمایه خود را بین طلا، بورس و ارز دیجیتال تقسیم کنید.
۴. استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری:
یکی از روشهای مدیریت پرتفو سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سهامی یا مختلط و یا سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مدیریت شده یا ETFهای رمزارزی است.
بنابراین تنوع سازی دارایی‌ها می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد، سرمایه‌گذاری در صنایع مختلف، مناطق جغرافیایی مختلف، خرید انواع اوراق بهادار و حتی مصون سازی با بازارهای جایگزین مانند بازار مسکن، لذا در بیشتر چرخه‌های طبیعی بازارها، استفاده از یک استراتژی تنوع‌سازی می‌تواند موجب کاهش ریسک و سرمایه‌گذاری مطمئن گردد.
چگونه سبد سهامی متنوع تشکیل دهیم؟
احتمالا با خواندن مطالب بالا به این فکر افتادید که تعداد سهم‌های بیشتری را خریداری کنید یا ارزهای دیجیتال بیشتری بخرید تا ریسک غیر سیستماتیک را کاهش دهید. هر چه قدر تعداد دارایی‌های پرتفوی شما یا سبد شما بیشتر باشد و وابستگی بازدهی دارایی‌ها (سهام و ارزدیجیتال) به یکدیگر کمتر باشد، ریسک غیر سیستماتیک کمتر خواهد شد. اما این همه چیز نیست!
تنوع بخشی در عمل چالش‌های زیادی را برای شما به همراه خواهد داشت که مهمترین ان‌ها، هزینه ناشی کارمزد خواهد بود. اجازه دهید حالت بعیدی را در نظر بگیریم. اگر شخصی سبدی متشکل از سهام تمام شرکت های بورسی را داشته باشد، کارمزد معاملات او آن قدر بالا می رود که مزایای تنوع بخشی پرتفوی در این حالت، عملا بی معنی خواهد شد. همچنین شخص سهامدار امکان مدیریت پرتفوی خود را نخواهد داشت و یا باید زمان و امکانات زیادی را برای مدیریت پرتفوی یا سبد سهام خود صرف کند.
دو روش برای متنوع‌سازی سبد سهام وجود دارد که عبارتند از :
تشکیل سبد هم وزن
یکی از روشهای آسان و در عین حال کاربردی برای تشکیل سبد دارایی مناسب و مدیریت پرتفوی ، تشکیل سبد هم وزن است. در این روش اگر شما 10 میلیون نقدینگی برای خرید ارزدیجیتال یا سهام داشته باشید و بخواهید سبدی متشکل از 5 نماد تشکیل دهید، باید از هر نماد به میزان 2 میلیون تومان خریداری کنید. در این روش هیچ تفاوتی بین دارایی‌های مختلف گذاشته نمی‌شود در واقع ارزش بازار در این روش در نظر گرفته نمی‌شود. این روش اگر چه بسیار ساده به نظر می‌رسد اما بر اساس مقالات مختلف کارایی بالایی دارد.
تشکیل سبد سهام بر اساس ارزش دارایی
در این روش برخلاف روش روش سبد دارایی هم وزن، ارزش بازار هر سهم یا ارز برای تشکیل سبد اولویت دارد. به عبارت دیگر وزن هر شرکت/کوین در سبد سهام بورسی یا سبد کلی شما با توجه به ارزش بازار آن شرکت در مقایسه با دیگر نمادهای سبد تعیین می‌شود. به عنوان مثال فرض کنید دو سهام در بورس خریداری کرده‌اید. این دو سهم به نام های الف و ب در سبد شما هستند. اگر در این مدت سود ب دوبرابر الف بوده است، می بایست ترتیبی بدهید که وزن ب در سبد شما به همان نسبت یعنی دوبرابر الف باشد. اما ارزش بازار هر شرکت چگونه محاسبه می‌شود؟ برای بدست آوردن ارزش بازار هر سهم می‌توانید تعداد کل سهام شرکت را در قیمت پایانی روز ضرب کنید تا ارزش بازار شرکت بدست بیاید.
