در مقاله حاضر به معرفی دو مفهوم بسیار مهم در تحلیل بورس پرداخته خواهد شد. دو واژه dps و eps سهام دارای تعریفی بسیار ساده و کاربردی هستند. مهم نیست که روش تحلیل شما تکنیکال یا بنیادی باشد، در هر دو صورت آشنایی با این دو واژه و در نظر گرفتن آن‌ها قبل از خرید سهام امری ضروری است. به خصوص مفهوم eps سهام آن قدر اهمیت دارد که در تابلوی هر نماد در سایت tsetmc.com نیز مقدار eps سهام گزارش شده است. برای مثال در تصویر زیر تابلو نماد وغدیر مشاهده می‌شود که مقدار eps آن 653 گزارش شده است. توصیه می‌کنیم که اگر با مفهوم دو واژه dps و eps سهام آشنایی ندارید، با ما همراه باشید.
مفهوم EPS سهام چیست؟
EPS یکی از پرکاربردترین مفاهیم بورسی در بین فعالان خرد و کلان بازار سرمایه است. اگر بخواهید شرایط یک سهم را مورد تحلیل و بررسی قرار دهید، بدون eps شدنی نیست. واژه eps مخفف عبارت Earning per Share، معادل “درآمد به ازای سهم” است. به طور ساده eps شرکت برابر با مقدار سودی است که به ازای هر یک عدد سهم شرکت بدست می‌آید. برای محاسبه eps سهام نیز رابطه ساده‌ای وجود دارد:
اگر کل درآمد شرکت در پایان سال مالی بر تعداد سهام آن تقسیم شود، مقدار eps سهام به دست می‌آید. مقدار درآمد شرکت معادل سود شرکت پس از کسر مالیات در نظر گرفته می‌شود. برای مثال فرض کنید که یک شرکت بورسی در پایان سال مالی، 1 میلیارد ریال سود داشته است. اگر کل تعداد سهام شرکت 1 میلیون برگه سهم باشد، مقدار eps سهام برابر 100 ریال محاسبه می‌شود. این بدان معنی است که شرکت در پایان سال مالی، به ازای هر یک برگه سهم، 100 ریال سودآوری داشته است.
چند نوع EPS وجود دارد؟
1- EPS پیش‌بینی شده
eps پیش‌بینی شده سودی است که شرکت در ابتدای سال مالی پیش‌بینی می‌کند که در انتهای سال به آن برسد. شرکت‌ها متعهد هستند که قبل از شروع سال مالی، پیش‌بینی عملکرد مالی پایان سال خود را به سازمان بورس ارائه کنند. در این پیش بینی، یک eps احتمالی برای سال مالی پیش‌رو تخمین زده می‌شود. این پیش‌بینی براساس عملکرد گذشته شرکت و همچنین نظر مدیران و کارشناسان انجام می‌گیرد. به این مقدار eps تخمینی، به اصطلاح eps پیش‌بینی شده گفته می‌شود.
2- EPS محقق شده
همانطور که از نام آن مشخص است، eps محقق شده سودی است که شرکت توانسته بعد از یک سال به دست بیاورد. حسابداران و مدیران شرکت پس از پایان سال مالی، عملکرد مالی را ارزیابی می‌کنند. بعد از محاسبه درآمدها و هزینه‌های شرکت، eps سهام محاسبه می‌شود. این مقدار همان eps محقق شده است.
3- EPS سه ماهه
شرکت‌های بورسی متعهد هستند که هر سه ماه، گزارش عملکرد مالی خود را اعلام کنند. در این گزارش‌های سه ماهه، شرکت eps پیش‌بینی شده خود را به روز می‌کند. تغییر یا عدم تغییر eps در این گزارش‌ها، بستگی به عملکرد شرکت در سه ماه گذشته دارد. هر چقدر از شروع سال بگذرد، eps پیش‌بینی شده به آن eps که در انتهای سال محقق خواهد شد، نزدیک‌تر می‌شود. پس با نزدیک شدن به پایان سال مالی عدد eps سهام برای سرمایه‌گذاران بورسی بیشتر قابل اتکا خواهد بود.
4- EPS محاسبه شده بر اساس مدل TTM
در مدل TTM که معادل عبارت Training Twelve Months است، مقدار eps بر اساس سودآوری 12 ماه گذشته شرکت محاسبه می‌شود. برای درک بهتر، مثال زیر را در نظر بگیرید:
فرض کنید سال مالی شرکت A از اول فروردین آغاز می‌شود. شما نیز قصد دارید در پایان خرداد سال 1399 اقدام به خرید سهام A بکنید. برای محاسبه eps سهام A با مدل TTM، شما باید 12 ماه گذشته را در نظر بگیرید. 12 ماه گذشته سهم در این حالت برابر است با:
3 ماه ابتدایی سال 99 (فروردین تا خرداد 99) + 9 ماه پایانی سال 98 (تیر تا اسفند 98)
حالا از ترکیب eps 9 ماه پایانی سال 98 و eps 3 ماه ابتدایی سال 99 با نسبت وزنی 3 به 1، eps سهام به روش TTM به دست می‌آید. عددی که در صفحه نماد در سایت tsetmc.com برای سهام مختلف گزارش می‌شود، همین eps مدل TTM است.
تعدیل EPS سهام
از آنجایی که eps پیش‌بینی شده فقط یک تخمین است، ممکن است که در طی سال مالی دچار تغییرات شود. رخدادهایی داخل و یا حتی خارج از شرکت ممکن است eps سهام را تغییر دهند. گاهی این تغییرات eps، به علت اهمیت بالا، باید قبل از آپدیت‌های سه ماهه و بلافاصله به اطلاع سهامداران برسند. در این حالت، شرکت موظف است تغییر eps خود را به صورت گزارشی در سامانه کدال منتشر کند. این گزارش‌ها در قالب “افشای اطلاعات با اهمیت گروه الف”، منتشر می‌شوند (برای آشنایی بیشتر با این نوع گزارش و سایر گزارش‌های سامانه کدال، این مقاله را مطالعه بفرمایید). این فرایند تعدیل سود یا تعدیل eps سهام نامیده می‌شود.
مفهوم DPS سهام چیست؟
واژه dps مخفف عبارت Dividend per Share است. در یک تعریف ساده، dps قسمتی از eps سهام است که توسط شرکت در میان سهامداران تقسیم می‌شود. یعنی شرکت درصدی از سود کل خود را برای توزیع در میان سهامداران اختصاص می‌دهد. به dps، سود تقسیمی سهام نیز گفته می‌شود. درصد سود تقسیمی یا dps برای شرکت‌های گوناگون، متفاوت بوده و بستگی به سیاست‌های مالی هر شرکت دارد. برخی شرکت‌ها ترجیح می‌دهند درصد سود بیشتری را بین سهامداران توزیع کنند. برخی دیگر نیز سود تقسیمی کمتری داشته و بیشتر به تامین مالی پروژه‌های توسعه‌ای شرکت توجه دارند. مقداری از eps سهام که قرار است در قالب dps توزیع شود، در مجمع شرکت تعیین می‌شود.
dps به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
dps مصوب مجمع، به هر سرمایه‌گذاری که در زمان برگزاری مجمع سهامدار شرکت باشد، تعلق می‌گیرد. حتی اگر شخصی یک روز پس از مجمع نیز سهم را بفروشد، باز هم سود تقسیمی به او تعلق می‌گیرد. dps توزیع شده معمولا به سه طریق به دست سهامداران می‌رسد.
- سامانه سجام: سود تقسیمی برخی شرکت‌ها به طور مستقیم و از طریق سامانه سجام، وارد حساب کارگزاری افراد می‌شود. این افراد می‌توانند سود را از حساب کارگزاری به حساب بانکی خود منتقل کنند. همچنین می‌توانند از آن برای خرید و فروش سهام بورس اتفاده کنند.
- مراجعه به بانک: بعضی شرکت‌ها برای توزیع dps، سهامداران را به بعضی بانک‌های طرف قرارداد خود معرفی می‌کنند. سهامداران با مراجعه به شعب بانک مذکور و گشایش حساب، می‌توانند سود تقسیمی خود را دریافت کنند.
- دریافت مستقیم: در این روش سهامداران باید اطلاعات حساب بانکی خود را به شرکت ارسال کنند. پس از تایید هویت توسط شرکت، dps سهام به حساب سهامدار واریز می‌شود.
سود انباشته چیست؟
طبق تعریف بالا، قاعدتا مقدار dps کمتر از eps سهام است. چرا که dps در اصل کسری از eps است. اما تحت شرایطی ممکن است مقدار سود تقسیمی بیشتر از سود سالانه شرکت باشد. گاهی شرکت علاوه بر سود امسال که همان eps سهام است، از سود باقیمانده از سال مالی قبلی هم به dps اضافه می‌کند. یه این سود باقیمانده از سال مالی قبل، سود انباشته می‌گویند. متناسب با مقدار سود انباشته، ممکن است مقدار dps از eps سهام بیشتر شود.
شرکت‌ها طبق قوانین بورس ۸ ماه زمان دارند که dps سهامداران را پرداخت کنند. بعضی از شرکت‌ها سریع و بعضی دیگر نیز خیلی کند اقدام به پرداخت می‌کنند. به طور کلی سازوکار پرداخت سود نقدی شرکت‌ها، روند مشخصی ندارد. میزان تقسیم سود و زمان پرداخت آن، به دلخواه شرکت تعیین می‌گردد. برای درک بهتر سیاست شرکت‌ها در پرداخت سود، بهترین روش بررسی سابقه شرکت در این زمینه است.
کلام آخر
در این مقاله با مفهوم eps و dps سهام آشنا شدیم. یکی از بهترین معیارها برای ارزیابی سودآوری شرکت‌ها، همین eps سهام است. هرچه eps سهام بالاتر باشد، نشان از ارزندگی و قدرتمند بودن سهم است. پس eps سهام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، به خصوص برای افرادی که بر اساس تحلیل بنیادی و با دید بلند مدت اقدام به خرید سهام می‌کنند. پارامتر dps هم بسیار مورد توجه سهامدارن یک شرکت هست، چرا که به غیر از افزایش قیمت سهام، توزیع سود سهم نیز روشی برای کسب سود است.
