اگر چندین سال پیش از مردم در مورد بازار بورس سوال می‌پرسیدند، احتمالا از هر ده نفر یک نفر اطلاعات کافی در مورد بورس و نحوه‌ی سرمایه‌گذاری در آن را داشت. اما از آذر ماه سال 98 ورق برگشت، به نحوی که تا نیمه تابستان امسال 20 درصد از جمعیت ایران وارد بورس شده است. حال کد بورسی برای اغلب مردم اصطلاح آشنایی است و پیگیری اخبار بورسی بخشی از زندگی روزمره افرادی شده که اغلب در بازار سرمایه حضور نداشتند.
این رونق بی سابقه بازار بورس خبر مثبتی برای دولت بود، چراکه می‌توانست با فروش سهام شرکت‌های زیر مجموعه خود، بخشی از منابع خود را تامین کند. دولت نیز در اولین اقدام در فروردین ماه امسال، 12 درصد از سهام شرکت تامین اجتماعی را در بازار بورس عرضه کرد و نزدیک به 7 هزار میلیارد تومان درآمد کسب کرد. دولت که بورس را بهترین بستر برای روانه کردن نقدینگی موجود می‌دانست به تبلیغ و حمایت از بازار بورس پرداخت به نحوی که در بدنه دولت هر روز در مورد بازار بورس صحبت و به حمایت تمام قد از این بازار پرداخته می‌شد. همه این موارد باعث شد شاخص به سرعت 2 میلیون واحد را پشت سر بگذارد و همه از رشد ادامه دار بورس سخن بگویند.
تمام این فعل و انفعلات در حالی رخ داد که بیماری کرونا جهان را درگیر رکود اقتصادی کرده بود و اغلب بورس‌های جهانی روند نزولی داشتند. البته این اولین باری نبود که بورس ایران رفتاری در خلاف جهت وضعیت بورس‌های جهانی از خود نشان می‌داد.. حال بازار بورس اصلاح عمیقی کرده است و شاخص در محدوه 1 میلیون و ششصد هزار واحد رسیده است و اغلب سهامداران نگران سرمایه‌های خود هستند. اما دلایل ریزش بورس چه بود؟
در ادامه برخی از دلایل اصلاح اخیر بازار را مطرح خواهیم کرد.
1- اختلاف در بدنه دولت برای عرضه‌ی دارا دوم
اولین جرقه اصلاح بازار بورس با شایعه عدم عرضه دارا دوم زده شد. در ابتدای ساکن، معاون خصوصی سازی کشور طی مصاحبه‌ای از عدم عرضه دارای دوم در بورس خبر داد و علت این کار را عدم همکاری وزارت نفت و آماده نبودن زیرساخت‌های لازم برای تاسیس صندوق دارا دوم بیان کرد. در ادامه ماجرا روابط عمومی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از آماده بودن این وزارت خانه برای تشکیل صندوق ETF خبر داد.
بعد از اعلام خبر عدم عرضه دارا دوم در ابتدای شهریور ماه موجی از نگرانی در بین سهمامدارن شکل گرفت و ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه به شدت بالا رفت. سهامداران اعتماد خود را از نسبت به دولت و بازار از دست دادند و این موضوع جرقه‌ای برای اصلاح شاخص شد. شاخص تا چند روز در شوک این خبر بود که با سخنان رییس جمهوری بر عرضه قطعی ETF دارای دوم کمی فروش‌های هیجانی کاهش یافت اما اعتماد از دست رفته مردم به مسئولان تاثیر خود را بر روند بازار گذاشته است.
2- کاهش سطح اعتباری کارگزاری‌ها
عدم عرضه دارا دوم یا صندوق پالایشی یکم شوک منفی به بازار وارد کرده بود و اغلب سهامداران به فکر فروش سهام خود افتاده بودند. در زمانی که برای جلوگیری از ریزش یا اصلاح عمیق بازار نیاز به ورود نقدینگی جدید به بازار بود، سازمان بورش تصمیم گرفت ارزش اعتبار کارگزاری ها را از 15 درصد به 10 درصد کاهش بدهد. همین مورد باعث شد، سرمایه‌گذاران کمتر بتوانند از اعتبار خود برای خریدهای غیر نقدی استفاده کنند. این موضوع نیز در گیر و دار عرضه دارا دوم بازار به بازار شوک دیگری وارد کرد.
3- فروش سهام عدالت
بازار همچنان درگیر سرنوشت عرضه صندوق پالایشی بود که عرضه غیر اصولی سهام عدالت توسط کارگزاری‌ها باعث فشار فروش سنگین در بازار شد.کارگزاری حجم زیادی از سفارشات ثبت شده سهام عدالت را به صورت یکجا در بازار عرضه کردند و همین کار باعث شد صفوف فروش سنگینی در بازار شکل بگیرد.
با فروش سهام عدالت در نمادهای دولتی و شاخص‌ساز، صفوف فروش اغلب نمادها سنگین تر شد و بازار از دست بازارگردان‌ها و حقوقی‌های سهم‌ها خارج شد.
پس از اینکه فروش سهام عدالت به عنوان یکی از دلایل افت مطرح شد، مدیرعامل سپرده‌گذاری مرکزی در خصوص تغییر در نحوه فروش سهام عدالت در بازار بورس اعلام کرد: برای حمایت از بازار سرمایه و حقوق سهامداران، فروش سهام عدالت به صورت بلوکی با نماد ۲ در بورس انجام می‌شود. اما این مسئله نیز همانند خبرهای مثبت دیگر در سایه‌ی بی اعتمادی مردم به سخنان مسئولین تاثیر در روند نزولی بازار نداشت.
4- گشایش اقتصادی دولت با اوراق سلف نفتی
دولت از مدتی قبل در مورد طرح گشایش اقتصادی صحبت می‌کرد و گمانه‌زنی‌های زیادی در مورد این طرح مطرح می‌شد تا اینکه دولت در مورد طرح شفاف‌سازی کرد. فروش اوراق سلف نفتی طرحی جدید برای تامین کسری بودجه دولت بود که نگرانی جدیدی را در بازار بورس پدید آورد. بعد از این خبر تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند که پول‌های هدایت شده به اوراق خزانه و فروش سهام به سمت اوراق سلف نفتی حرکت می‌کند، بنابراین نتیجه این اقدام موجب صدمه دیدن فروش اوراق خزانه و بورس می‌شد.
طرح فروش اوراق سلف نفتی یا همان طرح گشایش اقتصادی دولت بالاخره در 26 شهریور از دستورکار دولت خارج شد اما اثر جبران ناپذیری بر ریزش اخیر بازار گذاشت.
5- بی اعتمادی مردم به مسئولین
بعد از افت ده درصدی شاخص بورس مسئولین بازار سرمایه هر روز جلسات متعددی برگزار می‌کردند و خروجی جلسات، حمایت تمام قد از بازار سرمایه بود. اما در واقعیت اتفاق خاصی رخ نمی‌داد. در حالی که هر روز اخباری از حمایت از بازار بورس توسط حقوقی‌ها، دولت و بازارگردان‌ها به گوش می‌رسید، بازار سیر نزولی خود را طی می‌کرد. همین اخبار و عدم حمایت در واقعیت، سهامداران را نسبت به مسئولان بی‌اعتماد کرد و دیگر به اخبار حمایتی مسئولان واکنشی نشان نمی‌دادند.
سخن پایانی
تمام دلایلی که در بالا از آن صحبت کردیم یا به طور کلی منتفی شد یا قانون به حالت سابق برگشت. اما بازار بورس همچنان پابرجاست و با توجه به رشد تورم، بازار در بلندمدت روند صعودی خواهد داشت.
در پایان اگر شما هم جزو افراد نا آشنا با بازار سرمایه هستید ولی می‌خواهید در بورس سرمایه‌گذاری کنید، بهتر است از افراد خبره و آگاه در این حوزه مشورت بگیرید و یا از منابع و دوره‌های آموزشی موجود استفاده کنید.
