سفته بازی اصطلاحی متداول در ادبیات بورسی است و به طور کلی مفهوم مثبتی را متبادر نمی‌کند. سفته بازی معمولا مفهوم کلاه‌برداری یا در بهترین حالت فرصت طلبی از شرایط بازار را منتقل می‌کند. البته این عبارت مختص بازار بورس نیست و در بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری مختلف، وجود دارد. حتی به جز بازارهای مالی، مفهوم سفته بازی را می‌توان برای خرید و فروش انواع کالاهای دیگر و حتی مسکن و خودرو نیز به کار برد. افراد سفته‌باز در حقیقت معامله‌گرانی هستند که که بر اساس بررسی دقیق نوسانات قیمت کالای مورد نظر و اخبار موجود در بازار آن و با هدف کسب سود سریع و کلان، خدمات پرداخته و برای اقدام به انجام خرید و فروش‌های با ریسک بالا می‌کنند. در این مقاله قصد داریم پدیده سفته بازی را به خصوص در بازار بورس مورد بررسی قرار دهیم.
مفهوم سفته بازی (Speculation) چیست؟
قبلا در مقاله ریسک و بازده به تفصیل توضیح داده شده است که مقدار ریسک یک معامله با بازدهی آن رابطه مستقیم دارد. افرادی که از روش سفته بازی استفاده می‌کنند، در حقیقت همین اصل را مبنای معاملات خود قرار داده‌اند. مفهوم سفته بازی در حقیقت انجام معامله‌ای است که در آن ریسک بالایی برای از دست دادن بخش قابل توجهی از مبلغ سرمایه‌گذاری اولیه وجود دارد. از سوی دیگر اما این معامله پتانسیل سودآوری بالاتری داشته و انتظار می‌رود که در صورت صحیح بودن پیش‌بینی‌ها، سود قابل توجهی حاصل شود.
در سفته بازی، می‌توان گفت که ریسک زیان‌آوری، بیشتر از احتمال دستیابی به سود مورد نظر است و به همین دلیل است که سفته بازی به عنوان یک روش معاملاتی با ریسک بالا شناخته می‌شود. در حقیقت می‌توان گفت که سفته بازی یک روش خرید و فروش دارایی‌های مالی است. برای مثال خرید مسکن، خودرو یا هر کالای دیگری را می‌توان با رویکرد سفته بازی انجام داد. هر کدام از این معاملات با توجه به نحوه و زمان خرید، می‌تواند در به عنوان سرمایه‌گذاری ساده و یا سفته بازی در نظر گرفته شود.
به عنوان یک نمونه دقیق‌تر، زمانی که شما مسکنی را با هدف کسب درآمد از طریق اجاره آن خریداری کنید، یک سرمایه‌گذاری ساده انجام داده‌اید. اما هنگامی که شما چندین مسکن را خریداری کنید، با این هدف که پس از یک افزایش قیمت در کوتاه‌مدت آن‌ها را به فروش برسانید، در حقیقت سفته بازی کرده‌اید.
سفته بازی در بازار بورس چگونه است؟
افراد سفته باز معمولا یک سهم مشخص را برای مدتی زیر نظر می‌گیرند، یعنی نوسانات قیمتی، حجم معاملات و اخبار پیرامون آن شرکت را به دقت بررسی می‌کنند. در بسیاری از موارد سفته بازان که معمولا در شبکه‌های اجتماعی نیز فعال هستند، شروع به تبلیغات مثبت برای سهم نیز می‌کنند تا نظر عده بیشتری به آن جلب شود.
در ادامه این افراد با کدهای معاملاتی مختلف و در زمان مناسب اقدام به خرید پله‌ای سهم می‌کنند. این خریدها معمولا با حجم زیاد و توسط کدهای معاملاتی مختلف انجام می‌گیرد تا جزء سهامداران درصدی قرار نگیرند. چرا که در این صورت معاملات آن‌ها توسط سیستم نظارتی سازمان بورس رصد شده و ممکن است کد معاملاتی آن‌ها به علت تخلف مسدود شود.
در این مرحله سفته بازان اقدام به جلب توجه و نظر عموم تحلیل گران و معامله گران در بازار می‌کنند. به عنوان مثال در حمایت‌های مهم اقدام به بالا بردن حجم معاملات می‌کنند. با این اقدامات و دریافت پالس مثبت توسط سرمایه‌گذاران دیگر، سهم در روند صعودی گرفته و صفوف خرید تشکیل می‌شود.
حالا توجه معامله‌گران بیشتری به سهم جلب شده و افراد زیادی اقدام به رفتن در صف‌های خرید می‌کنند. در روزهای آتی سفته بازان به آهستگی شروع به حذف سفارش‌های خرید می‌کنند. تا جایی که در محدوده قیمتی نزدیک به هدف، این افراد اقدام به تبلیغ سهم در شبکه‌های اجتماعی کرده تا خریداران بیشتری را وارد کنند.
با ورود بیشتر خریدار و در حالی که صف حجم قابل توجهی دارد، سفته بازان سهام خود را فروخته و با سودی که کسب کرده‌اند از سهم خارج می‌شوند. افرادی که در زودتر سهم را خریداری کرده بوند نیز می‌توانند با سود مناسبی خارج شوند، اما بیشتر افرادی که در روزهای پایانی و در صف خرید وارد سهم شده‌اند، در این شرایط دچار زیان می‌شوند.
چه شرایطی برای سفته بازی مناسب است؟
تا کنون درباره مفهوم سفته بازی توضیح داده و نحوه انجام آن را بررسی کردیم. همان طور که احتمالا تا به حال متوجه شده باشید، فرایند سفته بازی پر از ابهام و پیچیدگی است. به همین دلیل سفته بازان در شرایط مشخصی می‌توانند این فرایند را پیاده کنند. در ادامه شرایط مناسبی که سفته بازان از آن‌ها استفاده می‌کنند را بیان می‌کنیم:
1- سهم بنیادی و دارای حجم مبنای کم باشد
سفته بازی عمدتا در سهم هایی اتفاق می افتد که از منظر تحلیل بنیادی شرایط مناسبی دارند. شاید بشوند این طور گفت که سهام گمنام که حجم معاملات آن‌ها پایین‌تر است، خیلی برای مفهوم سفته بازی جذاب نیستند. چرا که سهام کوچک معمولا بازیگران هماهنگ و مسلطی دارند که به سادگی اجازه دستکاری در روند سهم را به سفته بازان نمی‌دهند. به همین دلیل سهام بنیادی که برای مدتی از روند بازار عقب مانده باشند، بیشتر مورد توجه سفته‌بازان هستند.
نکته دوم این است که سفته بازارن بر سهم هایی کار می کنند که حجم مبنای کمتری داشته باشند. حجم مبنای کمتر باعث می‌شود که تغییر قیمت سهم ساده‌تر بوده و نقدشوندگی آن بیشتر باشد.
2- بازار بی ثبات و نوسانی باشد
زمانی که بازار به دلایل سیاسی و اقتصادی مختلف ثبات خود را از دست می‌دهد (مانند شرایطی که احتمالا پس از ریزش اخیر و انتخابات آمریکا رخ می‌دهد)، سفته بازان میدان بیشتری برای فعالیت دارند. البته در بازار با ثبات نیز این گروه فعالیت خود را دارند و اساسا در تمام بازارهای مالی و در تمام شرایط، سفته بازان مشغول هستند. اما در شرایط بی‌ثباتی بازار دامنه تحرکات افراد سفته‌باز خیلی گسترده‌تر از زمانی است که بازار روندهای محکمی مانند آن چه که در ابتدای سال 99 تجربه کردیم را طی می‌کند.
آیا مفهوم سفته بازی همان نوسانگیری است؟
شاید در بعضی از مفاهیم، بتوان بین سفته بازی و نوسانگیری شباهت‌هایی پیدا کرد، اما اساسا سفته‌باز و نوسانگیر متفاوت از یکدیگر هستند. همان طور که در مقدمه گفته شد سفته بازی به طور کلی بار معنایی منفی داشته و به نوعی دستکاری در بازار است، در حالی نوسانگیری یک استراتژی معاملاتی پذیرفته شده در تمامی بازارهای مالی دنیا بوده و مزایایی تامین نقدشوندگی بازار را دارد.
نوسانگیران معمولا بر مبنای تحلیل تکنیکال و تابلوخوانی روندهای در حال آغاز را شناسایی کرده و از طریق همراه شدن با آن، کسب سودهای کوتاه‌مدت می‌کنند. در حالی که سفته‌بازان از طریق جذابیت‌های مصنوعی، در سهم مد نظر خود روند دستکاری شده برای سود شخصی خود ایجاد می‌کنند.
البته یکی از روش‌های نوسانگیران نیز آن است که سهم‌هایی که در آن‌ها روندهای سفته بازی ایجاد شده را شناسایی کرده و با همراه شدن با صعود کوتاه‌مدت سهم، سودآوری کنند.
کلام آخر
معمولا افرادی که استراتژی معاملاتی آن‌ها نوسانگیری کوتاه‌مدت است، ممکن است تحت تاثیر سفته بازی قرار بگرند، به طوری که با همراه شدن با روند آن سود کسب کنند و یا موقع خروج سفته‌بازان در سهم جا مانده و دچار زیان شوند. برای شناسایی سفته بازی و جلوگیری از ضرر کردن، باید به حجم معاملات در محدوده‌های حمایتی توجه داشته باشید. چرا که وقتی سفته بازی در یک سهم در جریان است، حجم معاملات سهم چندین برابر حجم میانگین ماهانه‌اش شده و این روند چند روزی ادامه می‌یابد.
با توجه به این نکات می‌توانید از ضرر کردن در سهم‌های در حال سفته بازی جلوگیری کرده و اگر استراتژی معاملاتی شما اجازه می‌دهد، از آن‌ها سودآوری نیز داشته باشید. اما به طور کلی افرادی که استراتژی میان‌مدت و بلندمدت دارند، کمتر خود را نگران نوسان‌های کوتاه و مقطعی سفته‌بازان می‌کنند.
