کارآیی تحلیل تکنیکال به عنوان یک ابزار تحلیل کارآمد در معاملات بازار سرمایه اثبات شده است. علی رغم این که مخالفت‌ها و شبهه‌هایی درباره صحت تحلیل‌های تکنیکال و عملکرد چارتیست‌ها وجود دارد، اما این ابزار جایگاه مهمی در دنیای تحلیل بورس دارد. خطوط روند، حمایت و مقاومت، الگوهای نموداری، الگوهای کندلی، سطوح فیبوناچی و اندیکاتورها مهم‌ترین ابزار تحلیل تکنیکال هستند که هر کدام کاربرد خود را دارند. از میان این ابزار، اندیکاتورها دارای ویژگی منحصر به فردی هستند و آن هم این است که بر اساس روابط متنوع ریاضی می‌توان بی‌نهایت اندیکاتور طراحی کرد، به همین دلیل اندیکاتورها در مقایسه با سایر ابزارهای تکنیکال دارای تنوع و حوزه کاربرد وسیعی هستند که همین امر باعث جذابیت آن‌ها شده است. به همین دلیل مقاله حاضر را به آشنایی با کاربرد اندیکاتور اختصاص داده‌ایم، پس توصیه می‌کنیم که در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
تعریف اندیکاتور
اندیکاتورها ابزاری جانبی در تحلیل نمودارهای قیمت – زمان هستند. مهم‌ترین نمودارهای قیمت – زمان، نمودار تغیرات قیمت سهام یا ارز در گذر زمان است. هر داده در این نمودارها به صورت یک کندل یا شمع نمایش داده می‌شود که تغییرات قیمت در یک بازه زمانی (این بازه زمانی در بورس ایران معمولا یک روز است) را نشان می‌دهد. با کنار هم قرار گرفتن تعداد زیادی از این کندل‌ها، نمودار تغییرات قیمت سهام در یک زمان طولانی‌تر، مثل یک سال، به دست می‌آید.
اندیکاتورها با استفاده از فرمول‌های ریاضی، داده‌های قیمت – زمان را پردازش کرده و از نتایج آن برای تحلیل تحولات جاری بازار، نسبت عرضه و تقاضا و رفتار خریداران و فروشندگان استفاده می‌شود. روابط ریاضی مورد استفاده برای تهیه اندیکاتور متناسب با کاربرد آن است، اما به طور کلی تحلیل‌گران برای ساخت یک اندیکاتور موارد زیر را در نظر می‌گیرند:
- حجم معاملات در زمان‌های مختلف
- اطلاعات کندلی (قیمتی آغاز، پایان، کف و سقف هر کندل)
- زمان‌های کلیدی (زمان‌هایی که تغییر روند قیمت سهام در آن‌ها رخ داده است یا همان کف‌ها و سقف‌های قیمتی)
کاربرد اندیکاتور چیست؟
همان طور که گفته شد، تحلیل تکنیکال مبتنی بر ابزارهای متنوعی است که اندیکاتور نیز یکی از آن‌ها است که کاربرد مخصوص به خود را دارد. تصمیم‌گیری صرف بر اساس اندیکاتورها، یک رویکرد اشتباه است، به همین دلیل در تحلیل تکنیکال باید مجموعه‌ای از ابزاراها را در کنار یکدیگر قرار داده و یک استراتژی تکنیکالی مشخص تهیه نمود که کاربرد اندیکاتور نیز در داخل آن تعریف شده باشد.
به طور کلی کاربرد اندیکاتور استفاده از قیمت‌های گذشته بازار و تهیه خروجی قابل تحلیل بر اساس آن است. این خروجی که همان کاربرد اندیکاتور است شامل سه دسته هستند:
1- کاربرد اندیکاتور برای هشدار
یک کاربرد متداول اندیکاتور، اعلام هشدار در زمان تغییر روند است. از آن‌جا که نقاط تغییر روند همان کف‌ها و سقف‌های قیمتی و بسیار مهم هستند، پس یک کاربرد اندیکاتور این است که در این نقاط واکنش مناسب نشان بدهد تا چارتیست بتواند بر اساس رفتار اندیکاتور و سایر ابزارهای تحلیلی خود، تصمیم مناسب را بگیرد.
2- کاربرد اندیکاتور برای پیش بینی
احتمالا محبوب‌ترین کاربرد اندیکاتور همین پیش‌بینی روند قیمت در آینده است. البته تاکنون تلاش‌های زیادی برای تهیه یک اندیکاتور کارآمد که بتواند با پیش‌بینی صحیح روند قیمت، سیگنال خرید و فروش صادر کند انجام شده است، اما با این وجود هیچ تحلیل‌گر متخصصی از سیگنال خرید و فروشی که صرفا به کمک اندیکاتور صادر شده باشد، استفاده نمی‌کند.
3- کاربرد اندیکاتور برای تایید
در نهایت باید گفت که کاربرد اصلی اندیکاتور از نظر تحلیل‌گران حرفه‌ای، تایید تحلیل‌های دیگر است. این افراد از مجموعه‌ای از ابزارها برای تحلیل روند قیمت سهام استفاده می‌کنند و در گام‌های پایانی از ابزارهای تاییدی برای ارزیابی صحت تحلیل خود بهره می‌برند که اندیکاتورها مهم‌ترین آن‌ها هستند. پس می‌توان گفت که صحیح‌ترین کاربرد اندیکاتور این است که شما بر اساس داده‌های تکنیکال و بنیادی قیمت مناسب برای معامله را تعیین کرده‌اید و از اندیکاتور برای تایید تحلیل و افزایش دقت آن استفاده کنید.
دسته‌بندی اندیکاتورها
اندیکاتورها بر اساس منطق ریاضی و کاربردی که برای تهیه هر کدام مورد استفاده قرار گرفته، قابلیت دسته‌بندی دارند. بر همین اساس اندیکاتورها به 3 دسته تقسیم شده‌اند که در ادامه به توضیح آن‌ها پرداخته خواهد شد.
1- اندیکاتورهای روندی
کاربرد اندیکاتور روندی برای تعیین این نکته است که آیا بازار در روند خاصی قرار گرفته و یا فقط در حال نوسان است. اندیکاتورهای روندی صرفا اطلاعاتی مانند وجود یا عدم وجود روند، جهت روند حاکم و قدرت آن را در اختیار تحلیل‌گر می‌گذارند و به هیچ عنوان توانایی تعیین نقاط خرید یا فروش را ندارند. مشهورترین و کاربردی‌ترین اندیکاتورهای روندی عبارتند از:
- میانگین‌های متحرک (Moving Average)
- مکدی (MACD)
- باندهای بولینگر (Bolinger Bands)
2- اندیکاتورهای اشباعی
کاربرد اندیکاتور اشباعی که به اسیلاتور (Oscillator) نیز معروف است، تعیین مناطقی است که فشار فروش یا فشار خرید در سهم تخلیه می‌شود، یعنی مناطقی که سهم به اشباع فروش و یا اشباع خرید رسیده است.
به طور کلی زمانی که یک سهم به منطقه اشباع خرید یا فروش می‌رسد، پتانسیل تغییر روند وجود دارد. اندیکاتورهای اشباعی توانایی آن را دارند که نقاط مربوط به تغییر روند را در مناطق اشباعی تعیین کنند، به همین دلیل کاربرد اصلی اندیکاتور اشباعی تایید نقاط ورود و خروج در مناطق اشباعی است.
اندیکاتورهای اشباعی محدوده‌ای را میان منطقه اشباع فروش و منطقه اشباع خرید نشان می‌دهند که قیمت سهام در این محدوده نوسان می‌کند، به همین دلیل به این اندیکاتورها، نوسان‌نما نیز گفته می‌شود. مشهورترین اندیکاتورهای اشباعی عبارتند از:
- اندیکاتور شاخص قدرت نسبی یا RSI (Relative Strenght Indicator)
- اندیکاتور استاکستیک (Stochastic)
- اندیکاتور شاخص کانال کالا یا CCI (Comodity Channel Indicator)
3- اندیکاتورهای حجمی
همان طور که از نام آن‌ها مشخص است، معیار محاسبه این اندیکاتورها حجم معاملات سهم است. اهمیت حجم معاملات در تحلیل تکنیکال بسیار زیاد است، به طوری که زمانی که تغییر یک روند با حجم بالایی همراه باشد، معمولا روند جدید قدرت تثبیت شده و قدرت بالایی خواهد داشت. معمولا در آغاز یک روند حجم معاملات زیاد و در پایان آن حجم معاملات ضعیف می‌شود، اندیکاتورهای حجمی بهترین ابزار برای سنجش قدرت روند بر اساس مقدار حجم معاملات هستند. مهم‌ترین اندیکاتورهای حجمی عبازتند از:
- اندیکاتور حجم (Volume)
- اندیکاتور شاخص جریان مالی یا MFI (Money Flow Index)
نکات مهم برای استفاده از اندیکاتورها
قبلا گفتیم که برای استفاده از اندیکاتور، باید نکات احتیاطی را در نظر گرفت. چرا که کارآیی اندیکاتورها محدود بوده و تنها در شرایط استفاده صحیح است که می‌توانند مفید واقع بشوند. در ادامه نکات مهمی که برای استفاده از اندیکاتورها باید مورد توجه قرار بگیرند را بررسی می‌کنیم.
1- اندیکاتور نمی‌تواند پیش‌بینی کند
به طور کلی اندیکاتورها گذشته‌نگر هستند نه آینده‌نگر، به همین دلیل است که اندیکاتور قابلیت تحلیل آینده سهم را ندارد. به همین دلیل است که شما باید بر مبنای استراتژی معاملاتی خود و سایر روش‌های تکنیکال و بنیادی، تحلیل خود را تکمیل نموده و از اندیکاتور به عنوان ابزار کمکی برای افزایش دقت تحلیل خود استفاده کنید.
2- استفاده همزمان از اندیکاتورهای مختلف ممکن است با خطا همراه باشد
باید به این نکته توجه داشت که در صورتی که چند اندیکاتور مختلف یک سیگنال را درباره سهم بدهند، الزاما به معنای قوی بودن سیگنال نیست. برای مثال اگر شما از 10 اندیکاتور روندی یک سیگنال را بگیرید، نمی‌توانید بداشت کنید که قدرت این سیگنال بسیار بالاست. به این دلیل که اندیکاتورهایی که در یک دسته قرار دارند، معمولا روش محاسبه مشابهی داشته و قاعدتا نتیجه مشابهی در پی خواهند داشت.
هم‌چنین استفاده از اندیکاتورهای دو گروه مختلف هم می‌تواند با خطا همراه باشد، چرا که دو اندیکاتور از دو گروه مختلف، در حقیقت دو پارامتر مجزا از یکدیگر را محاسبه می‌کنند و الزاما ارتباطی به یکدیگر ندارند.
از هر تعداد اندیکاتوری که در تحلیل خود استفاده می‌کنید، باید به این نکته توجه داشته باشید که اندیکاتور در چه گروهی قرار داشته و برای چه کاربردی باید مورد استفاده قرار می‌گیرد.
3- تعیین بازه زمانی
اندیکاتورها در بازه های‌زمانی مختلف قابل تنظیم هستند و نتایج آن‌ها باید متناسب با بازه زمانی انتخاب شده، تحلیل شود. به طور کلی هر چه بازه زمانی کوتاه‌تری برای اندیکاتور در نظر گرفته شود، حساسیت به تغییر قیمت بیشتر بوده و اندیکاتور واکنش سریع‌تری نشان می دهد. معمولا خطای اندیکاتورها در بازه زمانی کوتاه بیشتر است، چرا که در این حالت به طور مداوم سیگنال جدید صادر می‌کنند که خطای بالایی دارد.
با رصد اندیکاتورها در بازه های زمانی بلند طولانی‌تر، تاخیر آن نسبت به تغییرات قیمت کمتر شده و معامله‌گران می‌توانند از نتایج اندیکاتورها اطمینان بالاتری داشته باشند.
سخن پایانی
اندیکاتورها یک ابزار متداول و کارآمد در حوزه تحلیل تکنیکال به شمار می‌آیند که کارایی آن‌ها در میان تحلیل‌گران بازار بورس در اقصی نقاط دنیا اثبات شده است. مهم‌ترین نکته برای استفاده از آن‌ها این است که پتانسیل اندیکاتور به درستی تشخیص داده شود و تحلیل‌گر بداند که کاربرد اندیکاتور چیست و قرار است چه نیازی را برطرف کند.
