سرمایه گذاری
در طول تاریخ، انسان‌ها همیشه به دنبال افزایش دارایی خود بوده‌اند. در گذشته زمین‌های کشاورزی، حیوانات و دسترسی به منابع طبیعی، ابزارهای ثروت‌آفرین بودند. امروزه اما مردم به دنبال افزایش دارایی خود در بانک‌ها، کسب و کارهای مختلف، طلا، ارز و البته بازار بورس هستند. شاید شدت و ضعف این سرمایه‌گذاری‌ها در مکان‌ها و زمان‌های مختلف متفاوت باشد، اما می‌توان گفت که اکثریت مردم به نحوی مشغول این سرمایه‌گذاری‌ها هستند. حالا اگر این نکته را در کنار وضعیت اقتصادی امروز کشورمان در نظر بگیریم، اشتیاق و تمایل مردم را برای سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف، درک خواهیم کرد. در روزگاری که ارزش اجناس به مراتب از پول بیشتر است، طبیعی است که مردم با تبدیل پول به کالاهای ارزشمند، ارزش دارایی‌های خود را حفظ کنند.
بهتر است موضوع را دقیق‌تر و از منظر شرایط کشور توضیح دهیم. وقتی در این مقاله از سرمایه‌گذاری صحبت میشود، منظور سرمایه‌های خرد عموم مردم است. افراد زیادی هستند که سرمایه‌های چند میلیاردی دارند و وارد حوزه کارآفرینی می‌شوند و یا افرادی هستند که با سرمایه‌های اندک دور هم جمع می‌شوند تا با راه‌اندازی کسب و کار، ثروت‌آفرینی کنند. اما تعداد کسانی که شغل ثابتی دارند و هدف آنها این است که پس‌انداز حاصل از درآمد خود را سرمایه‌گذاری کنند تا از ارزش نیفتد، بیشتر است. این افراد عموما به سرمایه‌گذاری‌های غیر مستقیم روی می‌آورند، بدین معنا که با خرید اقلام ارزشمند مانند خودرو، ارز، طلا، سرمایه‌گذاری در بازار بورس و … سعی در افزایش ارزش سرمایه خود دارند. سرمایه‌گذاری غیر مستقیم فرمول ساده‌ای دارد:
“چیزی را بخرید که ارزش آن با گذشت زمان، افزایش می‌یابد”
تعداد زیادی از این گروه مردم برای سرمایه‌گذاری، از یکی از چهار روش زیر استفاده می‌کنند. سه روش اول شناخته شده هستند، اما روش چهارم نیاز به معرفی دارد.
1- بانک
2- ارز
3- طلا و سکه
4- بازار بورس
بازار بورس چیست؟
یکی از موانع اصلی برای ورود مردم به بازار بورس، عدم شناخت این بازار است. به همین دلیل هست که در حال حاضر بحث آموزش بورس رونق زیادی دارد. سازوکار بانک، بازار ارز و یا خرید و فروش سکه و طلا، برای مردم روشن و شفاف هست. همه می‌دانند چگونه حساب بانکی باز کنند یا اگر مزایای دو نوع روش سپرده‌گذاری را بشنوند، می‌توانند متناسب با شرایط خود یکی از آنها را انتخاب کنند. فرایند خرید و فروش در بازار ارز و طلا هم پیچیدگی خاصی ندارد. اما تعریف بازار بورس چیست؟
بازار بورس بستری است که در آن سرمایه‌گذاران خرد و کلان پول خود را در اختیار شرکت‌های مختلف می‌گذارند و در ازای آن صاحب بخشی از سهام آن نهاد می‌شوند. به همین دلیل است که به سهام، اوراق مالکیت نیز گفته میشود. چرا که وقتی شما حتی یک برگه سهام بورس را از شرکت یا نهادی خریداری کنید، به همان اندازه حق مالکیت در آن مجموعه خواهید داشت. نوع دیگری از اوراق نیز در بازار سرمایه وجود دارد که به آن اوراق قرضه یا بدهی میگویند. در این روش شما سرمایه شخصی خود را در اختیار یک شرکت یا نهاد قرار می‌دهید و در یک فعالیت تجاری با آنها شریک می‌شوید. پس از یک سر رسید مشخص نیز مقدار سود ثابت و تضمین شده‌ای را دریافت می‌کنید.
اما خیلی ذهن خود را درگیر تعاریف پیچیده اوراق قرضه نکنید، چرا که آن چیزی که عموم مردم در حال سرمایه‌گذاری و سودآوری در آن هستند، همان بازار اوراق مالکیت یا سهام بورس است. با افزایش ارزش سهام شرکت، ارزش سهام سرمایه‌گذاران نیز افزایش می‌یابد. پس اساس فعالیت در بازار بورس هم همان فرمول ساده سرمایه‌گذاری است: خرید چیزی به امید افزایش ارزش آن.
مقایسه بورس با سایر بازارها
همان طور که از لحن این مقاله مشخص است، قرار است بازار سرمایه را به عنوان بهترین روش سرمایه‌گذاری به شما پیشنهاد کنیم. اما اساس انتخاب ما دلایلی هستند که در ادامه ارائه می‌شوند. دلایلی که با مراجعه به مقالات تخصصی و عمومی که در فضای وب منتشر می‌شوند و یا حتی مطالعه کتابها و مقالات اقتصادی نیز می‌توانید از صحت آنها اطمینان یابید.
در ابتدای این بحث قصد داریم که بانک را از مقایسه خارج کنیم. چرا که همه می‌دانند که بر خلاف ارز، طلا و بازار بورس، بانک سود تضمینی دارد و هیچ گاه ضرر نمی‌دهد. اما مشخص است که میزان سودآوری بانک در قیاس با تورم و رشد نرخ ارز، سکه و شاخص بازار بورس بسیار اندک است. پس واضح است که در وضعیت کنونی، سرمایه‌گذاری در بانک سود قابل توجهی در پی ندارد و حتی در دراز مدت منجر به کاهش ارزش سرمایه شما نیز میشود.
با این توضیح، به مقایسه بورس با بازار ارز و طلا و ذکر مزایای آن پرداخته میشود:
1- عدم محدودیت در میزان سرمایه‌گذاری
برای ورود به بازار بورس، محدودیتی برای مقدار سرمایه ورودی وجود ندارد. بسیاری از افراد معتقد هستند که بازاری مثل مسکن، رشد بیشتری در قیاس با شاخص بورس دارد. اما چند درصد از افراد، توانایی خرید مسکن دارند که بخواهند از بازدهی بیشتر آن استفاده کنند؟ حتی هدف تعدادی از مردم برای ورود به بازار بورس، خرید مسکن هست! هم‌چنین فرض کنید که پول زیادی برای سرمایه‌گذاری دارید. اگر بخواهید آن را در بازار دلار یا ارزهای دیگر سرمایه‌گذاری کنید، با محدودیت‌های قانونی برای مقدار خرید دلار مواجه خواهید شد. پس بازار بورس بسیاری از محدودیت‌های بازارهای دیگر را ندارد.
2- نقدشوندگی ساده
با قطعیت می‌توان گفت که سهولت و سرعت نقد شوندگی سرمایه در بازار بورس از سایر بازارهای مورد بحث بیشتر است. اگر سرمایه شما مسکن باشد، نقد کردن آن ممکن است ماه‌ها زمان ببرد. هم‌چنین فروش دلار و سکه در مقیاس زیاد، مشکلات و محدودیت‌های خاص خود را دارد. اما در بازار بورس شما به سادگی می‌توانید هر مبلغ از سهام خود را به فروش رسانده و ظرف مدت حداکثر 48 ساعت، پول نقد را در حساب بانکی خود داشته باشید.
3- سهولت خرید و فروش
فرایند خرید و فروش سهام در بازار سرمایه، بسیار ساده است. شما می‌توانید در هر محلی و فقط با داشتن یک گوشی موبایل و یا کامپیوتر شخصی و دسترسی به اینترنت، به سادگی سهام مد نظر خود را خرید و فروش کنید. حتی بسیاری از کارمندان در محل کار، فعالیت‌های بورسی خود را نیز انجام می‌دهند. محدودیت زمان معاملات در بورس (که از ساعت 9 صبح تا 12:30 ظهر و در روزهای کاری است) نیز محدودیت قابل توجهی در مقایسه با بازار ارز و سکه نیست. چرا که ساعت کاری صرافی‌ها نیز تقریبا مشابه است، با این تفاوت که خرید و فروش در صرافی‌ها نیاز به حضور فیزیکی نیز دارد. هم‌چنین در بورس امکان برون‌سپاری خرید و فروش به کارگزاری‌ها و سبدگردان‌های معتبر نیز وجود دارد، امکانی که در بازارهای موازی نیست.
4- شفافیت بازار بورس
بازار بورس یک بازار قانونی و تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار تهران است. اطلاعات و اخبار مربوط به تمامی شرکت‌های حاضر در بورس به طور شفاف و همگانی و توسط سامانه کدال در دسترس تمامی سهامداران قرار می‌گیرد. تمام پارامترهایی که می‌توانند صعود یا نزول قیمت سهام را رقم بزنند، قابل رصد برای همه مردم هستند. البته در بورس نیز دستان پشت پرده و سهامداران عمده و حقوقی، توانایی بالا و پایین بردن قیمت‌ها را دارند. اما نکته اینجاست که این فرایند هم در رصد عموم سهامداران قرار دارد و به خصوص در شرایط کنونی بازار بورس ایران، اکثرا موقتی است. این را مقایسه کنید با دستان پشت پرده و دلالانی که در بازار سکه و ارز، مخفیانه و غیر شفاف، اقدامات فراوانی انجام می‌دهند.
5- ریسک
بله، قصد داریم “ریسک” را به عنوان یکی از مزایای بازار بورس در نظر بگیریم. ریسک سقوط قیمت سهام، همیشه یکی از خطرات بازار بورس به شمار رفته و ما هم به آن اذعان داریم. اما برای بررسی ریسک در ایران باید نکته‌ای مهم را در نظر داشته باشیم. فرض را بر این می‌گذاریم که بانک، به دلایلی که گفته شد، از گزینه‌های سرمایه‌گذاری خارج شده است و مسکن هم به علت اینکه نیاز به حداقل سرمایه زیادی دارد، فعلا کنار گذاشته میشود. حالا به گزینه‌های ارز، طلا و بازار بورس رسیده‌ایم.
حالا می‌توان به جرات گفت که ریسک سرمایه‌گذاری در هر کدام از این بازارها، تقریبا یکسان است. اگر اتفاق غیر مترقبه‌ای مانند یک رویداد سیاسی یا نظامی در جهان یا کشور بیفتد، هر سه این بازارها به یک اندازه تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. پس تفاوتی نمی‌کند که شما در بازار بورس، ارز و یا طلا سرمایه‌گذاری کرده باشید، در هر حال شما با ریسک یکسانی مواجه هستید.
حال نکته مهم این است که اگر بحران‌های سیاسی و نظامی رخ ندهند هم احتمال سقوط ارزش طلا، ارز و شاخص بورس وجود دارد. اما به علت شفافیت بازار سرمایه و امکان رصد لحظه‌ای روند آن، شما می‌توانید در زمان مناسبی از احتمال ریزش شاخص و البته صعود سهام خود مطلع شده و تصمیم مناسبی بگیرید. در حالی که امکان پیش‌بینی صعود و سقوط بازار ارز و طلا، به سهولت بازار بورس نیست. البته ذکر این نکته لازم است که گذراندن دوره آموزش بورس اولیه برای سرمایه‌گذاری و خرید و فروش در بازار بورس الزامی است و از این طریق است که می‌توان در زمان‌های مناسب تصمیمات درست را اتخاذ کرد.
6- سود و بازدهی
هدف از سرمایه‌گذاری در هر کدام از بازارها، در نهایت کسب سود بیشتر است. شرط لازم برای سودآوری یک سرمایه‌گذاری آن است که آن بازار از تورم جلو باشد. به همین دلیل است که سپرده بانکی را از گزینه‌های سرمایه‌گذاری حذف کرده‌ایم. بازار بورس در طول زمان نشان داده است که به طور کلی از تورم جلو بوده است. تا جایی که به راحتی می‌توان مشاهده نمود که حتی در سال‌های اخیر که نرخ تورم رشد فزاینده‌ای داشته، بورس در اوج رونق تاریخی خود قرار دارد که نشان از قدرت این بازار در مقابل تورم دارد. در تصاویر زیر، میزان بازدهی بازار بورس با سایر بازارهای سرمایه‌گذاری، در سال 98 مقایسه شده است. این نمودار نشان می‌دهد که در حال حاضر هیچ بازاری به اندازه بازار بورس پتانسیل سودآوری و بازدهی ندارد.
در تصویر بالا نیز میزان افزایش ارزش بازار بورس با سایر بازارهای سرمایه‌گذاری مقایسه شده است. با توجه به این دو تصویر می‌توان نتیجه گرفت که هم از منظر کوتاه مدت و هم از منظر بلند مدت، بازار سرمایه سودآوری بیشتری داشته است. اما در نهایت باز هم تاکید می‌کنیم که آموزش بورس، قبل از آغاز فعالیت در آن ضروری است.
