اگر در سامانه معاملات آنلاین کارگزاری، نام سهام مد نظر برای خرید را جستجو کنید، در بعضی موارد ممکن است دچار سردرگمی شوید. برای مثال اگر قصد خرید سهام شصدف را داشته باشید و آن را در سامانه معاملات آنلاین جستجو کنید، دو نتیجه برای شما نمایش داده می‌شود: شصدف و شصدفح. در کنار نام بعضی از سهم‌ها، علاوه بر نام خود سهم، نام سهم بعلاوه یک حرف “ح” را نیز خواهید یافت. به این نمادها، سهام حق تقدم گفته می‌شود. به عنوان مثال سهام شصدف حق تقدمش شصدفح و سهام حکشتی حق تقدمش حکشتیح می‌شود.
افرادی که در بازار بورس تازه وارد هستند، معمولا با مفهوم سهام حق تقدم آشنایی ندارند و دچار سردرگمی می‌شوند. برای پاسخ به این سوال که حق تقدم چیست و چه تفاوتی با سهام اصلی دارد، ابتدا باید در مورد افزایش سرمایه در بورس توضیحاتی داد چرا که حق تقدم سهام پس از افزایش سرمایه به سهامداران تعلق می‌گیرد.
افزایش سرمایه در بورس
اگر اهل پیگیری اخبار سامانه کدال باشید، احتمالا با گزارش‌های افزایش سرمایه مواجه شده‌اید. به طور کلی یکی از مسائل مورد علاقه در میان فعالان بورسی، افزایش سرمایه است. شرکت‌های بورسی بر اساس وضعیت مالی و درآمدهای خود، گاهی ملزم به افزایش سرمایه می‌شوند. این شرکت‌ها برای تأمین منابع لازم برای توسعه فعالیت‌ها و طرح‌های عمرانی خود، افزایش قدرت رقابت، اصلاح ساختار مالی شرکت، بهره‌برداری از پروژه‌ها و محصولات جدید، اقدام به افزایش سرمایه می‌کنند.
این افزایش سرمایه از طریق افزایش تعداد سهام قابل معامله شرکت، اعمال می‌شود. شرکت‌های بورسی با درج آگهی دعوت از سهامداران به مجمع عمومی فوق‌العاده در سامانه کدال، تصمیم‌گیری درباره افزایش سرمایه را مطرح می‌کنند. در صورت موافقت اکثریت سهامداران، افزایش سرمایه شرکت تصویب شده و وارد فاز اجرایی می‌شود. افزایش سرمایه به چهار طریق انجام می‌شود که فقط یکی از آن‌هاست که منجر به عرضه حق تقدم می‌شود که با عنوان “افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران (حق تقدم سهام)” شناخته می‌شود. این روش و سایر روش‌های افزایش سرمایه، در مقاله همه چیز در مورد افزایش سرمایه در بورس به تفصیل معرفی شده و مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
سهام حق تقدم چیست؟
همان طور که قبلا اشاره شد، افزایش سرمایه شرکت بورسی از طریق افزایش تعداد سهام آن انجام می‌گیرد. به عبارت دیگر متناسب با درصد افزایش سرمایه، تعداد سهام آن نیز افزایش پیدا می‌کند. در این مرحله نیاز هست که تعداد سهام جدید شرکت در بازار بورس و در میان سرمایه‌گذاران عرضه شود. این انتظار منطقی است که پس از افزایش سرمایه و به منظور حفظ حقوق و منافع سهامداران فعلی شرکت، درصد مالکیت آنها نیز ثابت بماند.
برای مثال فرض کنید که شما صاحب 1 درصد از سهام یک شرکت باشید. اگر شرکت مذکور 100 درصد افزایش سرمایه بدهد، بدین معنی است که تعداد کل سهام شرکت دو برابر شده و سهام جدید باید عرضه شود. با دو برابر شدن تعداد سهام شرکت، درصد مالکیت شما از 1 به نیم درصد کاهش می‌یابد. برای اینکه درصد مالکیت شما به عنوان کسی که قبل از افزایش سرمایه نیز جزء سهامداران شرکت بودید کاهش نیابد، شرکت این امتیاز را در اختیار شما می‌گذارد که به نسبت درصد افزایش سرمایه، حق تقدم در خرید سهام جدید شرکت داشته باشید. بدین ترتیب زمانی که شرکت سهام جدید حاصل از افزایش سرمایه را برای فروش عرضه کند، شما و سایر سهامداران فعلی در خرید این سهام جدید اولویت خواهید داشت. به این حق اولویت در خرید سهام جدید، سهام حق تقدم گفته می‌شود.
نکته جالب این است که این حق تقدم خود به صورت سهام عرضه می‌شود. یعنی در کنار نماد اصلی (مانند شصدف یا حکشتی) یک نماد حق تقدم (شصدفح یا حکشتیح) نیز عرضه می‌شود. دارندگان سهام “ح” دار، برای خرید سهام جدید حاصل از افزایش سرمایه در اولویت هستند. به این سهام “ح” دار، حق تقدم گفته می‌شود.
نحوه استفاده از حق تقدم
پس از اختصاص سهام حق تقدم، به سه روش می‌توان از آن استفاده کرد که در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرند:
1- تبدیل سهام حق تقدم به سهام معمولی
پس از آن که “افزایش سرمایه از محل آورده نقدی” در مجمع شرکت تصویب شد، یک گواهی حق تقدم خرید سهم، در اختیار سهامداران فعلی شرکت قرار می‌گیرد. در این گواهی، تعداد حق تقدم هر سهامدار به اطلاع او می‌رسد. برای درک راحت فرمول محاسبه تعداد حق تقدم، به این مثال توجه کنید:
- شما 1000 سهم از نمادی مانند شصدف دارید
- نماد شصدف اقدام به ثبت افزایش سرمایه از محل آورده نقدی به اندازه 50 درصد می‌کند.
- چون قرار است تعداد کل سهام شرکت شصدف 50 درصد افزایش پیدا کند، به شما 50 درصد از تعداد سهام فعلی تان، حق تقدم تعلق می‌گیرد. یعنی شما 1000 سهم شصدف و 500 سهم شصدفح خواهید داشت.
برای این که بتوانید درصد مالکیت خود در شرکت را پس از افزایش سرمایه حفظ کنید، باید به همان نسبت نیز برای شرکت آورده نقدی داشته باشید. برای این منظور باید به ازای هر عدد حق تقدم، مبلغی با عنوان ارزش اسمی سهم (در بورس ایران ارزش اسمی هر سهم برابر 100 تومان است) را پرداخت نمایید (یعنی در مثال قبل که شما 500 عدد سهام حق تقدم شصدفح داشتید، باید 50 هزار تومان به عنوان آورده نقدی به شرکت پرداخت کنید). در صورتی که در مهلت معین این مبلغ را پرداخت کنید، امکان تبدیل حق تقدم به سهام عادی برای شما فراهم می‌شود. پس از اینکه افزایش سرمایه شرکت توسط سازمان بورس ثبت شد، حق تقدم شما به صورت خودکار به سهام عادی تبدیل می‌شود. البته این فرایند معمولا زمان‌بر بوده و بین 3 تا 6 ماه طول خواهد کشید.
2- فروش سهام حق تقدم
ممکن است بعضی از سهامداران علاقه‌ای به حضور در افزایش سرمایه و پرداخت ارزش اسمی سهام حق تقدم برای تبدیل آن به سهام معمولی، نداشته باشند. این افراد می‌توانند حق تقدم سهام خود (همان سهام “ح” دار مانند شصدفح یا حکشیح) را به فروش برسانند. گفتنی است که فروش سهام حق تقدم مشابه سهام عادی هست و اگر سفارش خریدی برای آن ثبت شده باشد (که معمولا حق تقدم سهام خریدار دارند)، مانند سهام عادی و از طریق سیستم‌های کارگزاری به فروش می‌رسند. با فروش سهام حق تقدم، شما اولویت خود برای خرید سهام جدید شرکت را به شخص متقاضی دیگری فروخته‌اید. خرید و فروش حق تقدم سهام دو تفاوت اصلی با معامله سهام عادی دارد:
- قیمت حق تقدم سهام، تقریبا به اندازه ارزش اسمی سهام (100 تومان)، کمتر از سهام عادی است.
- سهام حق تقدم دارای دامنه نوسان 10 درصد است.
پس از افزایش سرمایه و ثبت سهام حق تقدم در پرتفوی شما، مدتی طول می‌کشد که این سهام قابل معامله شود. این مدت قاعده خاصی ندارد و باید منتظر درج اطلاعیه آن در سامانه کدال باشید. پس از درج در کدال، سهام حق تقدم قابلیت معامله پیدا می‌کند. اما زمان معامله این سهام محدود بوده و باید حداقل 60 روز باشد. در بعضی مواقع شرکت‌ها اقدام به تمدید زمان خرید و فروش حق تقدم‌ها می‌کنند، اما به طور پیش‌فرض، دو ماه زمان برای فروش این سهام وجود دارد.
3- حق تقدم استفاده نشده
اگر فردی پرداخت ارزش اسمی حق تقدم برای تبدیل آن به سهام عادی را انجام ندهد و همچنین سهام حق تقدم خود را نیز به فروش نرساند، تکلیف او چیست؟
در این حالت، شرکت حق تقدم سهام این گونه افراد را از طریق آگهی حراج، به فروش می‌رساند. قیمت فروش حق تقدم معمولا در حدود قیمت روز سهام عادی است. برای مثال اگر قیمت سهام شصدف 1900 تومان باشد، سهام شصدفح نیز با قیمتی در همین حدود به حراج گذاشته می‌شود و پس از کسر کارمزد فروش، مبلغ باقیمانده به حساب سهامدار واریر می‌شود. به این گونه سهام حق تقدم، استفاده نشده می‌گویند.
حق تقدم یک شرکت بورسی زمان محدودی قابلیت خرید و فروش دارد. طبق قانون بورس، حداقل زمان برای خرید و فروش حق تقدم 60 روز است. در این مدت سهامداران باید به یکی از دو روش:
- تبدیل حق تقدم به سهام عادی
- فروش سهام حق تقدم
اقدام به تعیین تکلیف سهام خود بکنند. در غیر این صورت شرکت به طور خودکار حق تقدم را استفاده نشده در نظر گرفته و آن را طبق قواعدی که گفته شد، به فروش می‌رساند.
جمع بندی
در این مقاله به طور کامل به معرفی سهام حق تقدم پرداخته شد. در تصویر زیر می‌توانید خلاصه‌ای از آن چه که نیاز است درباره سهام حق تقدم بدانید را مشاهده کنید.
پست بسیار خوب و مفیدی بود ممنون از سایت خوبتون